Strzelnica Schutzpolizei Waldenburg.

Strzelnica Schutzpolizei Waldenburg.

Strzelnica Schutzpolizei Waldenburg Schl. jest zlokalizowana na zboczu Lisiego Kamienia (Fuchsstein) przy ulicy pomiędzy dzielnicami Nowe Miasto, a Poniatów w Wałbrzychu. Nie była to strzelnica podobna do kilkunastu istniejących w tym okresie w Waldenburgu i okolicach. Była na wskroś nowoczesna. Dozorowana całodobowo przez wartowników. Posiadała prąd elektryczny, telefony, instalacje wodną i kanalizacyjną.

Jest to kolejny artykuł o tej jednostce policji w Wałbrzychu, w nawiązaniu do Schutzpolizei Waldenburg.

Dlaczego jest to tak istotne? Ponieważ pokazuje znaczenie tej konkretnej jednostki w strukturach organów porządku publicznego w tamtym okresie w Niemczech. Wyasygnowane środki na budowę koszar oraz tej strzelnicy lokują inwestycję z porównywalnymi w Bochum, Duisburg, Dortmund, …

Znam tą strzelnicę od dzieciństwa. Chodziłem tam zbierać naboje, pozostałe po strzelaniach żołnierzy jednostki WOP.

W roku ubiegłym zgłosiłem do Stowarzyszenia Pomost groby żołnierzy niemieckich, którzy zostali rozstrzelani – za dezercję, na tej strzelnicy. Generał Schörner dowódca Armii Środek, której sztab znajdował się przez pewien okres końca wojny w Szczawnie Zdroju, wydał rozkaz o bezwzględnym karaniu śmiercią wszelkich przejawów dezercji. Wszyscy żołnierze znalezieni po za liniami frontu, nie posiadający pisemnych rozkazów stawienia się na miejscu, mają zostać postawieni przed sądem wojennym na miejscu i powieszeni w przypadku uznania winnymi dezercji.  “Dezerterzy nie mają dla niego litości”, pisał Goebbels o Schörnerze 11.03.1945r. Po wojnie mówiono o dezerterach wiszących na drzewach w Parku Sobieskiego, powyżej II Liceum w Wałbrzychu. Istnieje inna relacja autochtonki z Koloni Trzech Róż, o rozstrzeliwaniu dezerterów na tej strzelnicy i zakopaniu ich w jej pobliżu. Razem z przedstawicielami Stowarzyszenia Pomost brałem udział w wizji lokalnej w tym temacie w roku ubiegłym. Temat będzie kontynuowany.

Budowa strzelnicy

Przejdźmy do szczegółów. Będę opierał się o treść artykułu.

Strzelnicę Shutzpolizei Schl. (Wałbrzych) trzeba było stworzyć w połowie wysokości zalesionej góry ponad terenem przemysłowym, ponieważ w dolinie nie było odpowiedniego terenu. Omawiany nawis (530m.n.pm.) na którym znajduje się tylko kilka domów małej kolonii, został wydzierżawiony od miasta Waldenburg. W szczególnie malowniczym rejonie wycieczek w Waldenburger Bergland należało teraz ustawić strzelnicę o długości 300 m w taki sposób, aby nie była postrzegana jako zakłócająca krajobraz. Zabudowanie strzelnicy w zboczu góry miało być tak dobrane, aby przemieszczane masy ziemi i skał były w dużej mierze wykorzystane przy budowie. Najkorzystniejszy kierunek ostrzału, z południa na północ został wykorzystany. Wartownia i budynek szopy, które musiały powstać ze względu na odległość obiektu od koszar, nie powinny zostać trafione zabłąkanymi kulami. Należało zachować odległość 150 m od kulochwytów.

Wielkość wykopu, jego usytuowanie i ilość przemieszczonych skał widać na Zdj.2 wykonanym w systemie LIDAR.

Istniejąca przejezdna droga gruntowa została częściowo wybrukowana i poszerzona, dzięki czemu rosnące na terenie brzozy zostały starannie zachowane. Dwie ścieżki wejściowe i wyjściowe prowadzą przez plac, który leży na naturalnie wzniesionym wybrzuszeniu obok strzelnicy i jest zamknięty od strony doliny kamiennym murem z kamienia. Przejscia w wale są połączone ze sobą wąskim, żużlowym chodnikiem idącym obok strzelnicy o długości 300 m. Każde przejscie w wale jest murowane i posiada dach chroniący przed deszczem.

W wartowni znajduje się mała poczekalnia na parterze oraz duży salon dla strzelnicy. Obie sale wyposażone są w piece kominkowe. Warsztat do prac naprawczych przy naprawie tarcz wyposażony jest w żelazny piec, który służy również do podgrzewania kleju i jest otoczony zgodnie z przepisami płaszczem murarskim. Najwyższą kondygnację zajmuje obszerny przedpokój, dwa małe, ogrzewane pokoje szczytowe oraz większe przeznaczone na letnie i zimowe pobyty dla potrzebujących wypoczynku policjantów. Natomiast piętro piwniczne, które znajduje się od strony doliny i jest stamtąd dostępne, składa się z salonu i pomieszczenia do wędrówek w rakietach śnieżnych oraz piwnice na drewno i węgiel.

Budynek jest zaopatrywany w słodką wodę. Wydobywa się ją z nowej studni źródlanej, zakończonej specjalnym zbiornikiem, oddalonym o 500 m, w pobliżu szczytu góry. Podziemny rurociąg prowadzono przez las do budynku. W sąsiednim budynku znajduje się szopka na narzędzia, stajnia dyżurna dla czterech koni oraz toaleta z prostym szambem (filtr z koksu i odkażacz z pojemnikiem na chlor). Oczyszczone ścieki odprowadzane są po zboczu łąki do odbiornika. Poddasze oferuje wystarczająco dużo miejsca na siano zebrane na dzierżawionej posesji.

Budynki są celowo wkomponowane w krajobraz w taki sposób, że są jego częścią. Projekt nawiązuje również do starej śląskiej konstrukcji drewnianej. Budynki są celowo wkomponowane w krajobraz w taki sposób, że są częścią okolicy. Wartownia otoczona jest konstrukcją nośną przenoszącą obciązenie przez belki stropowe i dachu. Słupy stoją na podstawie z piaskowca bez progu, chronione jedynie przez wpuszczaną listwę maskującą, dzięki czemu osiadanie konstrukcji jest ograniczone w jak najmniejszym stopniu. Ściany, które są odciążane przez otaczającą konstrukcję, nie są jak zwykle wykonane z bali, ale ze względów ekonomicznych jako okładziny ścian o konstrukcji drewnianej z trzpieniami i rozpórkami o grubości zaledwie 10 x 14 cm i grubości 8 x 14 cm na rygle.

Konstrukcja ta sprawdziła się termicznie podczas surowych górskich zim. Opaski mocowane są do słupków, prętów napinających i drewnianej ramy w kształcie jaskółczego ogona. Opaski mocowane są do słupków, prętów napinających i drewnianej ramy w kształcie jaskółczego ogona. Dach pokryty jest podwójnym górnośląskim ręcznie robionym gontem z drewna iglastego o długości 50 cm. W ciągu roku gonty nabrały bardzo delikatnego, srebrnoszarego odcienia, ponieważ nie były impregnowane. Cała stolarka malowana jest brązową smołą drzewną; jedynie ramy okienne zostały pomalowane olejem na jasnożółty kolor.

Sąsiadujący budynek jest budynkiem o konstrukcji ryglowej z okładziną zewnętrzną, szerokim zwisem dachu i rozpórkami w ścianach działowych, które mocno zakotwiczają konstrukcję dachu z progiem podstawowym. Montaż belkowania wartowni na placu zajęło osiem dni, a wyprostowanie otaczającej konstrukcji, szkieletu, belek i więźby dachowej zajęło tylko jeden dzień. Roboty ziemne rozpoczęto latem 1928 r .; cały obiekt został ukończony rok później, po czterech miesiącach bezczynności w zimie. Przemieszczono około 30 000 metrów sześciennych ziemi. Z tego około 13000 m3 przypadło na łączną powierzchnię i 8200 m3 na skałach. Do tych prac wykorzystano lekką kolej z napędem lokomotywowym. Na zboczu góry i pod samą strzelnicą zainstalowano drenaż, aby przechwytywać gromadzącą się wodę podziemną oraz wodę z opadów i kierować ją pod wały na zbocze łąki poniżej obiektu. Wysokie mury i strome zbocze zbocza góry sprawiają, że nie ma potrzeby ustawiania ekranów prostopadle do kierunku ostrzału; nie okazały się konieczne nawet po latach użytkowania.

Kulochwyt składa się ze zwykłej drewnianej konstrukcji z dachem i drewnianymi blokami oraz z piaskowego materaca pod spodem i opiera się o 10-metrową barierę kuloodporną, którą zwieńczona jest kamienną ścianą o długości 20 m z drewnianą okładziną od strony wypalania. Ściana ziemi sięgająca szczytu ściany wydawałaby się tam zbyt zniekształcona, niezależnie od jej nadmiernego rozciągłości na samym miejscu, co byłoby nieproporcjonalne do wielkości strzelnicy. Ten wał jako jedyny rzuca się w oczy z daleka, a wały wzdłuż strzelnicy, pokryte darnią i obsadzone janowcem i łubinami, prawie nie odstają od innych pofałdowań terenu.

Na Zdj.11 mamy pokazane szczegóły kulochwytu (podobnie jak przykład Zdj.10.) Była to zadaszona skrzynia z desek drewnianych, z tylnicą murowaną ścianą. Podłoga była wyłożona na skos do tylnej ściany workami z piaskiem.

Przed kulochwytem był murowany otwarty kanał w którym ulokowany był linowy mechanizm przesuwania tarcz strzelniczych, sterowany z małego budynku po prawej stronie kulochwytu. Papierowe tarcze były naklejane na płyty sklejki, klejem przygotowywanym w warsztacie po lewej stronie wartowni. Tam też je naprawiano. Za kulochwytem zlokalizowana jest betonowa ściana zabezpieczająca (istniejąca do dzisiaj).

Koszt budowy wyniósł około 162 000 RM. Strzelnica kosztuje 132 000 RM. Na samą strażnicę, w tym oświetlenie elektryczne, podłączenie telefoniczne, instalację wodną i sprzęt, wydano 24000 RM, na budynek szopy 5100 RM, chociaż koszty głębszych fundamentów, bardzo trudna dostawa materiałów budowlanych i nieuchronnie niezbędny kamień z kamieniołomu okładziny podstawy budynku są wliczone w cenę.

System został zaprojektowany i zbudowany przez niżej podpisanego pod nadzorem wydziału budownictwa pruskiego Ministerstwa Finansów i rządu we Wrocławiu.

Urzędnik ds. Budownictwa rządowego Dr.-Ing. Franke.

Na strzelnicy po wojnie strzelali żołnierze jednostki WOP (Wojsk Ochrony Pogranicza) z Psiego Pola. Byli przewożeni na ławkach na pace ciężarówki Sdudebaker. Tak to pamiętam z lat młodości na Nowym Mieście. Obiekt nie był dozorowany i ulegał stopniowej degradacji. Pamiętam tylko fundamenty budynków z końca lat 60-tych. Na Zdj.12 widać, że już w roku 1958 było rozkradane odeskowanie i inne wyposażenie. Potem ze strzelnicy korzystała też Milicja Obywatelska.

Ciąg dalszy.

Link do dalszej części – Strzelnica Schutzpolizei Waldenburg – uzupełnienie.

© Licencja na publikację 
© Wszystkie prawa zastrzeżone